‘That’s the sound of the men working on a chain gang!’ Een regel uit het liedje ‘Chain Gang’ van de legendarische Amerikaanse zanger Sam Cooke. Tussendoor zingen mannen in koor ‘oh, ah, oh, ah!’ Dat is het geluid of beter gezegd het koorgekreun onder de brandende zon of in de spetterende regen terwijl zij elkaar hun hoopvolle levensverhalen vertellen.
Vrouw en kinderen die op hen wachten of hun oude moeder, turend op het balkon met een pot dampende soep. Hun favoriete soep met versgebakken maisbrood. De mannen zingen en vertellen over hun zorgen en verheugen zich op het oude vertrouwde moment aan tafel met hun oude moeder of hun vrouw en kinderen voor die lekkere pot soep. Alleen is dat moment ongewis.
Geketende mannen voeren wegwerkzaamheden uit. Naast elkaar, stenen brekend voor de aanleg van treinrails. Hun enige hoop is in solidariteit de dag zien aanbreken en zingend werken naar de ondergaande zon toe. Een cyclus die zijn oorsprong kent in de slavernij. 'San wi de go nyan tide, aleisi nanga lusumbe (duizendpoot). San wi de go nyan tamara, aleisi nanga sapakara. San wi de go nyan tra yari, aleisi nanga sowtu awari.' Of zoals de Amerikaanse slaafgemaakten zongen: 'Swing low, sweet chariot. Coming for to carry me home. A band of angels coming after me. Coming for to carry me home.' Door de komst van de platenindustrie is die muziek gelukkig voor de eeuwigheid bewaard gebleven. De waarheid achter de muziek is melodramatischer dan menigeen doet vermoeden. Het zogenaamde vrolijke kinderliedje 'Faya siton no bron mi so. Adyen masra Jantyi kiri suma pikin' is ook zo'n deerniswekkend voorbeeld.
Maar er zijn ook hedendaagse beelden die herinneringen oproepen aan de slavernij. Het beeld van de 'chain gang' zoals slaafgemaakten aan elkaar geketend waren om hen het vluchten onmogelijk te maken, dook ineens weer op. Levendig welteverstaan en nota bene op het wereldkampioenschap voetbal dat nu in Brazilië wordt gehouden. De Braziliaanse selectie betreedt voor elke wedstrijd het veld als een 'chain gang'. Rechterhand op de rechterschouder van de speler voorop. Geen schouwspel waar je in eerste instantie een warm onderbuikgevoel van krijgt. Beetje eng zelfs! De 'seleção' zal dit als een geuzendaad beschouwen. Op hun eigengereide manier in onderlinge solidariteit en verbondenheid de tegenstander tegemoet treden in de voetbalarena.
Als team zal die eenheid nog moeten groeien. Het Braziliaanse spel is niet om aan te zien. Gelukkig kunnen wij bij vlagen genieten van briljant voetbalspel bij de gratie van enkele individuele spelers als Neymar en Oscar. Het tot nu toe getoonde spel van de meeste landen typeert dit WK. Weinig wonderschone en flitsende acties waar je vanaf de opbouw uit je stoel opveert om met gebalde vuisten de bal het doel in te kraken. Voor voetbalkenners is dit WK 'effectief voetbal'. Uit weinige kansen scoren en voor de rest van de negentig minuten maar hopen op prachtig gecombineerd voetbal met sterke tot de verbeelding sprekende individuele acties zoals wij die voor het laatst in 1982 hebben gezien toen Brazilië door Italië, de latere wereldkampioen, in de tweede ronde eruit werd gevoetbald. Diego Maradonna lukte het als enige nog in 1986 het toernooi kleur te geven met zijn soloacties. Sindsdien hebben eigenzinnige briljantjes het verloren van het collectieve voetbal en nu resultaatvoetbal.
Lionel Messi en Neymar da Silva van wie verwacht wordt dat zij uitzonderlijke prestaties zullen leveren, hebben niet de kracht om hun nationale selecties als collectief boven zichzelf te doen uitstijgen. Het resultaat is belangrijk, niet het spel. De Braziliaanse 'chain gang-geuzengedachten' pleit in hun voordeel. Verliezen is geen optie in een samenleving waar voetbal de bindende factor en zelfs protesten tegen hun armoedige bestaan hebben moeten wijken voor het WK.
taknangami@live.nl