AMSTERDAM / PARAMARIBO, 30 oktober 2020 — Iwan Brave
Koloniale roofkunst moet terug naar de Nederlandse oud-koloniën, zo luidt een recent advies aan de Nederlandse overheid.
Maar museumdeskundigen in Suriname waarschuwen dat ze niet zomaar allerlei objecten in de tropenhitte kunnen zetten.
Het is verlaten rondom Fort Zeelandia in Paramaribo. Het daarin gehuisveste Surinaams Museum is sinds half maart gesloten vanwege de coronamaatregelen. Normaal is het zeventiende-eeuwse fort, symbool van de wrede Decembermoorden en de voorbije Nederlandse koloniale geschiedenis, een trekpleister voor toeristen en scholieren.
Ons museum heeft al bijna 10 jaar geen geld ontvangen
Het standbeeld van vorstin Wilhelmina - ooit pontificaal pronkend op het Onafhankelijkheidsplein - is jaren geleden al door lokale politici verplaatst en staat nu bijna verborgen met haar rug gekeerd naar het beruchte fort.
Museumdirecteur Laddy van Putten opent vandaag speciaal de toegangspoort naar de binnenplaats. Hij is antropoloog en woont 35 jaar in Suriname. Via een bastion, met een historisch kanon gericht naar de riviermonding, gaat het naar de enige gekoelde ruimte van het museum.
Historisch belangrijke gebouwen in Suriname
– Onderdeel van de Werelderfgoedlijst –
Hier hangen drie diorama's van de Surinaamse kunstenaar Gerrit Schouten (1779-1838) – een geschenk van Nederland in 2005 ter gelegenheid van dertig jaar onafhankelijkheid van Suriname.
De gekoelde ruimte was een voorwaarde van Nederland voor Suriname de schenking kon ontvangen.
"Dit zijn echte topstukken", zegt Van Putten over Schoutens diorama's, waarvan er ruim veertig bekend zijn. Eentje getiteld 'Slavendans' - die nog in Nederland is - staat afgedrukt als mogelijke roofkunst in het rapport van de Adviescommissie Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties.
Het verbeeldt een rollenspel met muziek en dans dat op slavenplantages werd opgevoerd. Het is onbekend hoe Museum Bronbeek in Arnhem het ruim 200 jaar geleden exact heeft verworven.
Alle honderdduizenden kunstschatten moeten volgens Zunder terug naar Suriname
Het zou een van de werken kunnen zijn die terug moeten naar Suriname. Dat zou niet voor het eerst zijn: in 2006 kreeg het Surinaams Museum van het Amsterdamse Tropenmuseum al 48 kunstwerken 'terug'.
Maar de Nederlandse koloniale collecties bestaan uit honderdduizenden objecten. Wat Van Putten betreft hoeven niet alle Surinaamse stukken direct terug te komen;
Laten we kijken hoe we hier hiaten in de collectie kunnen opvullen. Belangrijk is dat je in eigen land een representatieve presentatie kan houden.
Zonder dat iets in je verhaal ontbreekt terwijl het in het buitenland wel aanwezig is. Maar de fysieke ruimte van het Surinaams Museum is wel zeer beperkt.
Hierdoor kunnen we nu al niet alles van de collectie laten zien. Er ligt heel veel mooi materiaal in het depot.
Doordat maar één zaal geklimatiseerd is kunnen we nooit echt uitpakken.
— Laddy van Putten
(museumdirecteur)
Ook Armand Zunder ziet de beperkingen in Suriname. "Wij hebben hier niet de faciliteiten, kennis en deskundigen om dat allemaal gedegen te conserveren", zegt hij.
Zunder is onder andere voormalig directeur van de Belastingen, een loyalist van ex-dicator Bouterse, bijzonder econoom en tevens voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname. In 2010 publiceerde hij een lijvig boek als pleidooi voor herstelbetalingen van vele miljarden door Nederland vanwege zijn slavernijverleden.
De reparatiecommissie ziet teruggave van roofkunst als een 'schoolvoorbeeld van reparatie in het klein'.
Zunder : Nederland moet ons miljarden betalen, de kunst teruggeven en geld leveren om alles te conserveren
Vanwege de gebrekkige voorzieningen vindt Zunder dat Paramaribo voorwaarden moet stellen aan teruggave – Nederland dient niet alleen objecten terug te geven maar daar ook de middelen voor ter beschikking te stellen.
Zunder vindt dat Den Haag daarbij een voorbeeld kan nemen aan Frankrijk, dat in 2015 het prestigieuze slavernijmuseum Memorial ACTe in Guadeloupe oprichtte.
De Grote Suriname Tentoonstelling
– Februari 2020, Nederland –
"De Fransen verzorgen het onderhoud, leveren technische bijstand en leiden lokale mensen op, want museumbeheer is een wetenschap."
Daar is niets neokoloniaals aan, vindt Zunder;
Het heeft te maken met duurzaam herstellen van wat verkeerd is geweest en gegaan.
Daarom is het noodzakelijk dat de musea gerund worden door mensen met kennis, kunde en ervaring. Dit kan je combineren met een kennisoverdrachtsprogramma.
Zo'n overeenkomst kan gesloten worden voor tien tot twintig jaar. Zo kunnen wij onze jeugd laten zien wat zó belangrijk was, dat het geroofd werd.
— Armand Zunder
(voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname)
Zunder is wel kritisch op de Surinaamse overheid, die nauwelijks investeert in cultuur. "Het budget is verschrikkelijk laag omdat men cultuur vooral beziet als dansjes opvoeren en niet als diepgaand en duurzaam." Het Surinaams Museum, met de grootste collectie nationaal erfgoed, kan erover meepraten.
"Wij hebben sinds 2014 geen subsidie meer gehad", verzucht Van Putten. "Het ontbreekt aan visie en steun van de overheid en aan deskundige krachten."
Onze belangrijkste kunstschat is weer terug in Suriname, maar niemand weet waar het zich exact bevindt
Intussen zijn we aangekomen bij de zaal met precolumbiaanse objecten. Van grillige pijlpunten van vuursteen en kwarts, die inheemse jagers zo'n tienduizend jaar geleden gebruikten, tot sieraden van been. In de vitrine ligt ook een catalogus met op de voorkant een ceremonieel masker.
Dit masker was 'topstuk' bij 'De Grote Suriname Tentoonstelling' in De Nieuwe Kerk in Amsterdam, die tot maart dit jaar duurde. Het masker is onder gecontroleerde omstandigheden teruggevlogen naar Suriname, maar het is onbekend waar het nu precies ligt.
"Volgens mij ergens op kantoor, tenminste - dat denk ik", aldus de museumdirecteur.
Bron : trouw.nl (NL)
Moet Nederland al het geld en de kunst teruggeven?
Bron : Suriname Nieuws
Wat vindt u van dit artikel?
Wilt u reageren op de vraag?
Lees verder in de gratis app!