PARAMARIBO, 25 juli 2021 – De Nederlander Johannes van den Bosch bepaalde met de uitvoering van zijn ideeën de loop van de geschiedenis in Suriname.
Door zijn toedoen waren tot slaaf gemaakten niet langer dingen, maar mensen.
Van den Bosch gaf zwarte mensen hun burgerrechten
"Hij is een een heel belangrijk persoon geweest voor Suriname en de Antillen", zegt Suriname deskundige Ellen Neslo.
Van den Bosch kreeg van koning Willem I de opdracht om de bestuurlijke controle op orde te krijgen in Suriname. Eenmaal in ons land kon hij het niet laten de mensen te 'verheffen'.
Het is 1828 als Johannes van den Bosch aankomt in Suriname.
Na jaren van Franse bezetting, krabbelt het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden onder koning Willem I met veel tegenslagen weer een beetje op.
Nederland kampt zelf met heel veel armoede, arme mensen en zeer veel daklozen, waarvoor Van den Bosch in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid opricht.
Nederlandse paupers werden te werk gesteld op kolonies
Zogenaamde paupers (extreem arme Nederlanders – redactie) uit de steden krijgen onder andere in de koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen de kans om onder bittere omstandigheden aan hun toekomst te werken.
Nadat de boel in Nederland enigszins op de rails is gezet, constateert de koning dat ook de overzeese wingewesten structuur nodig hebben.
Suriname is tijdens de Franse bezetting van Nederland aanvankelijk in Britse handen gekomen, maar na de Vrede van Parijs weer Nederlands bezit.
Van den Bosch moest de bestuurlijke en sociale verhoudingen verbeteren.
De kosten ter plekke moesten omlaag en de economische bedrijvigheid moest vergroot worden.
Ellen Neslo
Surinamedeskundige
In Van den Bosch ziet koning Willem I een geschikte man om de bestuurlijke controle in de West te herstellen.
Van den Bosch laat zijn Maatschappij van Weldadigheid achter en komt in 1828 aan in Suriname.
In Suriname wonen in 1828 niet heel veel Nederlanders en vooral Duitsers, maar de grootste bevolkingsgroep wordt echter gevormd door de slaven.
Die worden echter niet als bevolking gezien.
Er woonden meer Duitsers dan Nederlanders in Suriname
Onderzoeker Neslo promoveerde in 2016 op haar onderzoek naar de vrije, niet-blanke bevolking in Suriname in het eerste deel van de 19e eeuw.
De uit Afrika afkomstige tot slaaf gemaakte mensen hadden geen status.
Het waren wettelijk gezien zaken, geen mensen.
Naast de slaven waren er ook vrijgemaakten.
Deze vormden de grootste groep zwarte / vrije mensen, ze woonden vooral in Paramaribo.
Ellen Neslo
Surinamedeskundige
In 1828, toen Van den Bosch kwam, was er ook een kleine en relatief rijke zwarte elite ontstaan.
Dit waren vooral ambachtslieden; timmermannen en naaisters die in vrijheid hun eigen kapitaal opbouwden.
Tijdens de slavernij had je een rijke, zwarte elite
Deze zwarte elite had het in verhouding zeer goed.
Ze waren vrij, verdienden geld, deden aan liefdadigheid voor arme zwarte mensen en raakten op dat punt de idealen van de Nederlander Van den Bosch.
Van den Bosch arriveert in april 1828 in Suriname, nadat hij eerst op de Antillen is geweest.
Lang blijft hij niet, in augustus keert hij alweer terug naar Nederland. Maar in die paar maanden zet hij een stevig en goed doordracht raamwerk neer voor de toekomst van ons land.
Johannes van den Bosch
– Cornelis Kruseman / 1825 –
Een van de belangrijkste maatregelen die hij neemt is het instellen van het Reglement op het beleid der regeering van de Nederlandsch West-Indische bezittingen.
In het 137 artikelen tellende reglement wordt het gemeentebestuur hervormd, niet langer zijn plantage-eigenaren de bestuurders.
Van den Bosch ontnam plantage-eigenaren hun macht
Volgens Neslo is de belangrijkste verandering dat het bestuur van de kolonies werd verbonden aan de Nederlandse grondwet.
Alle "vrijen" – zwart of wit – kregen in één keer gelijke burgerrechten.
Vrijgemaakten speelden tot dan toe de tweede viool, er was minachting naar ze.
Ook de blanke Joodse bevolking stond laag in rang.
Er kwamen dus opeens gelijke rechten voor iedereen, ongeacht kleur of godsdienst.
Ellen Neslo
Surinamedeskundige
Niet alleen de vrije zwarte bevolking kreeg het beter dankzij Van den Bosch, ook voor de slaven kwam er een belangrijke verandering.
Slaven waren niet langer wettelijk gezien een zaak of ding. Er kwam de plicht voor de overheid om mishandeling tegen te gaan.
Ze moesten worden gevoed en gekleed, je mocht ze niet zomaar straffen. Dat laatste riep echter weerstand op bij sommige slavenhouders. De regel werd daarom in 1832 weer teruggedraaid.
Van den Bosch heeft in Suriname zijn idealen uitgevoerd
Waar Van den Bosch ook naartoe reisde op de wereld, zijn idealen liet hij niet los.
In Suriname bestond al een serieus onderwijssysteem. Van den Bosch kon daarop verder bouwen.
Want net als in zijn Koloniën van Weldadigheid in Nederland, wilde hij ook de mensen in Suriname verheffen, en scholing was daarvoor belangrijk.
Er kwamen meer scholen voor slaven en ook voor de vrijgemaakten. Het idee was: Als je geschoold bent kan je beter voor jezelf zorgen.
Zoals bij de projecten van Van den Bosch gebruikelijk, sneed het mes daarbij aan twee kanten.
In Europa was er volop discussie over het afschaffen van de slavernij. Mocht een slaaf vrijkomen, dan kwam die in ieder geval geschoold de samenleving in.
Daardoor maakte de overheid minder zorgkosten. Van den Bosch keek dus ook simpelweg naar de kosten en baten.
Zoals gezegd was er een goede klik tussen Van den Bosch en de vrije zwarte elite.
De zwarte elite wilde zelf ook een Maatschappij van Weldadigheid.
Ze deden al veel om de minder bedeelden zwarte mensen te helpen.
Ellen Neslo
Surinamedeskundige
De elite bestond vooral uit vrije, gekleurde mannen. Bij het landsbestuur leefde de angst dat zij met te veel macht een coup wilden plegen.
Van den Bosch zag dat anders en trad op als bemiddelaar.
Hij werd beschermheer van de Surinaamse Maatschappij van Weldadigheid.
Hoewel het dezelfde naam had, was de invulling heel anders, er werden geen koloniën gesticht zoals in Nederland.
Artsen zetten zich er voor in, ze haalden vooral geld op voor boeken en kleding.
Door de bemoeienis van Van den Bosch werd de weerstand tegen de Surinaamse Maatschappij van Weldadigheid kleiner en werd de zwarte elite nog meer geaccepteerd.
Commissaris-generaal Van den Bosch deed in korte tijd dus veel goede zaken in Suriname.
Hij voegde het bestuur van Suriname en de Antillen samen en zette 'de maatschappij ter bevordering van het godsdienstig onderwijs onder de slaven en verdere Heidensche bevolking in de kolonie Suriname' op.
Ook gaf hij de aanzet tot het opzetten van de West-Indische Bank om meer mensen toegang tot kapitaal te geven.
Toch zullen volgens Neslo veel Surinamers zijn naam niet eens kennen.
Op scholen wordt er niet over hem onderwezen.
De meeste mensen weten niets van de Maatschappij van Weldadigheid.
Die wordt hooguit gekoppeld aan de zwarte elite van toen.
Van den Bosch komt in geen enkel Surinaams geschiedenisboek voor.
Ellen Neslo
Surinamedeskundige
Door de ingevoerde bureaucratie van Van den Bosch komen echter veel Surinamers wel indirect met zijn nalatenschap in aanraking.
Iedereen die in Suriname onderzoek doet naar zijn familiegeschiedenis komt in de door Van den Bosch ingevoerde registers terecht.
In Suriname woonde wit en zwart door elkaar
Zo is er de Onbeheerde Boedelkamer, waarin het nalatenschap wordt geregeld van iemand zonder testament.
Ook zette hij wijkregisters op, waardoor de belastinginning werd gestroomlijnd. Neslo zelf had daar ook veel profijt van in haar onderzoeken.
Aanvankelijk was het idee dat het zo zijn als in Zuid-Afrika. "Wit woont hier en zwart woont daar", maar Suriname is uniek : iedereen woonde daar door elkaar.
Na zijn periode in de West, lag de volgende klus voor Van den Bosch in de Oost.
In Nederlands-Indië voerde hij het Cultuurstelsel in. In de Oost drukt hij dus uiteindelijk een veel steviger stempel dan hij deed in de West.
Ook nu hebben we profijt van zijn goede werk
De opdracht om Suriname economisch op de rit te krijgen, bleek in de korte tijd van zijn verblijf niet volledig haalbaar.
Maar door zijn ingevoerde bestuurssysteem en bureaucratie is de aanwezigheid van Johannes van den Bosch in Suriname onder de oppervlakte dus nog altijd merkbaar.
Bron : Roy Schutte (NL)
Waardeert u dit soort achtergrondsartikelen?
Wilt u reageren op de vraag?
Lees verder in de gratis app!