PARAMARIBO, 11 augustus 2022 – Sinds de aankondiging dat een delegatie uit Nederland ons land komt bezoeken in verband met het gedeelde slavernijverleden, speelt de discussie omtrent schadevergoeding en reparatiegeld weer sterk op.
Volgens sommige app-gebruikers zijn de miljarden die Zunder – de voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie – eist een schijntje als je ziet wat de slavernij (omgerekend) voor Nederland heeft opgeleverd.
Anderen meldden dat die miljarden flink overdreven zijn en komen zels met bedragen tot achter de komma die het tegenovergestelde zouden moeten bewijzen.
Zunder : Suriname heeft recht op vele miljarden euro's
Het is – los van de emotionele kant van het verhaal – hoe dan ook lastig om de winst / verliesrekening van Nederland uit die tijd exact te bepalen.
Aan de ene kant omdat Nederland – in tegenstelling tot Suriname – nog helemaal niet bestond en aan de andere kant omdat je te maken hebt met inflatiecorrectie en het rendement van de (kleine) winsten die de slavernij op zeer lange termijn eventueel zouden hebben kunnen opgeleverd.
Historici : de echte opbrengst van slavernij was niet zo veel
Om toch iets van inzicht te krijgen in de exacte omvang – ook in retrospectief – van de trans-Atlantische tussen Afrika en Europa is dit artikel samengesteld.
Het is absoluut geen waardeoordeel over de miljardenclaims van Zunder en de relativering van sommige andere betrokkenen, maar probeert wel enkele feiten en fictie van elkaar te onderscheiden.
Alle bronnen voor het artikel zijn gerenommeerde historische en economische instanties uit voornamelijk Amerika en Nederland.
Denk hierbij aan het Ninsee (Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis), het wetenschappelijk onderzoeksteam van het Tropenmuseum Amsterdam en verschillende educatieve bronnen.
Hoeveel geld hebben Nederlanders eigenlijk aan de slavernij en de slavenhandel verdiend?
Onderzoekers zijn nog bezig om daar achter te komen. Ze hebben al uitgerekend wat slavenhandelaren hebben overgehouden aan het kopen van mensen in Afrika en het verkopen van die mensen als slaven in Noord– en Zuid-Amerika.
De grootverdieners waren Afrikanen met weinig kosten
Maar dat is pas een klein stukje van het verhaal. Er is bijvoorbeeld ook geld verdiend aan alles dat kwam kijken bij de slavenhandel: van scheepsbouw tot eten aan boord.
De slavenhandel is een belangrijk onderdeel van een heel handelssysteem.
Dat werkt als volgt.
Er worden in Afrika mensen gehaald om in Noord– of Zuid-Amerika gedwongen te gaan werken.
Noot van de redactie : deze Afrikanen waren eerder al door Afrikanen zelf tot slaaf gemaakt.
Bijvoorbeeld omdat ze krijgsgevangen waren, misdadigers of simpelweg een schuld hadden die zij of hun familie niet konden betalen.
Europese handelaren varen deze tot slaaf gemaakte mensen als koopwaar over van het ene werelddeel naar het andere. Bij aankomst verkopen ze de slaven aan ondernemers die plantages bezitten.
De slaven moeten op de plantages werken om suiker, koffie en andere exotische waren te produceren.
Slavernij was een "goede" samenwerking tussen alle continenten
Het grootste deel van deze producten gaat vervolgens naar Europa om verkocht en gebruikt te worden.
Deze hele keten van slavenhandel van Afrika, productie op plantages in Noord– en Zuid-Amerika en consumptie in Europa noemen we de driehoekshandel.
Sommige onderzoekers zeggen dat de slavenhandel niet winstgevend is geweest.
Zij hebben gekeken of de handelaren die zich in de zeventiende en achttiende eeuw met de slavenhandel van Afrika naar Noord– en Zuid-Amerika bezighielden, daaraan veel of weinig geld overhielden.
Economisch gezien was slavenhandel geen goede business
Van het geld dat de slavenhandelaren verdienden met de verkoop van de slaven, hebben ze alle kosten die de handelaren maakten afgetrokken.
Wat er overblijft, is de winst.
De meeste handelaren hebben minder winst gemaakt dan collega’s die in andere soorten handel zaten.
Op basis daarvan hebben sommige historici de conclusie getrokken dat de slavenhandel voor de Nederlandse economie niet belangrijk was.
Maar om te onderzoeken hoeveel geld Nederlanders aan de slavenhandel hebben verdiend, moeten we verder kijken dan alleen de winstcijfers van de slavenhandelaren.
Aan de kosten die zij maakten, verdienden namelijk weer anderen.
Voordat een slavenschip uit Nederland naar Afrika vertrekt, verdienen allerlei mensen daar al geld aan:
Ook moeten allerlei goederen worden ingeslagen waarmee op de Afrikaanse kust tot slaaf gemaakte Afrikanen kunnen worden ingekocht.
Dat zijn bijvoorbeeld Indiase en Nederlandse textiel, buskruit, wapens, drank en nog veel meer.
Slaven waren erg dure en kostbare investeringen
Er zijn dus niet alleen slavenhandelaren, maar ook heel veel kleinere ondernemers die geld verdienen met de slavenhandel.
In de achttiende eeuw is in Amsterdam een lijst gemaakt van iedereen die er belang bij had.
Op deze lijst staan;
Onderzoekers hebben een manier bedacht om de opbrengst te berekenen van de slavenhandel inclusief wat de kleine ondernemers eraan verdienden.
Zij kijken naar de opbrengsten van de slavenhandel en trekken daar alleen de kosten af die gemaakt zijn in Afrika.
Onder de streep werd er "weinig" echt verdiend
De kosten die in Nederland gemaakt zijn, waren immers inkomsten voor andere Nederlandse ondernemers.
De opbrengst die dan overblijft, noemen de onderzoekers brutomarge.
| Periode | Minimaal | Maximaal |
|---|---|---|
| 1595 – 1625 | 279.990 | 342.210 |
| 1626 – 1650 | 2.855.610 | 3.490.190 |
| 1651 – 1675 | 8.586.950 | 10.456.671 |
| 1676 – 1700 | 10.344.855 | 13.850.401 |
| 1701 – 1725 | 10.782.207 | 13.775.142 |
| 1726 – 1750 | 7.342.682 | 8.385.805 |
| 1751 – 1775 | 15.809.552 | 20.997.868 |
| 1776 – 1800 | 6.409.139 | 7.230.649 |
| 1801 – 1829 | 248.130 | 303.270 |
| Totaal | 62.659.115 | 78.832.207 |
Tabel : opbrengst (brutomarge) van de Nederlandse trans-Atlantische slavenhandel in guldens
De onderzoekers hebben uitgerekend dat de opbrengst van de Nederlandse slavenhandel in de zeventiende en achttiende eeuw tussen de 63 en 79 miljoen gulden is geweest.
Per jaar was het tussen de 200.000 en 600.000 gulden, met af en toe uitschieters van meer dan een miljoen gulden.
Een groot deel daarvan is dus geen winst voor de slavenhandelaren, maar bestaat uit kosten die zij moesten maken.
De weinige winst van handelaren werd direct weer geïnvesteerd
Dat geld kwam zoals we hebben gezien onder meer terecht in de scheepsbouw en de lonen van de bemanning, en het ging ook naar de belasting.
Het was dus winst voor ondernemers die indirect betrokken waren bij de slavenhandel, en voor de overheid.
De slavenhandel was maar een klein deel van de totale Nederlandse handel overzee.
Die laatste bedroeg in 1780 bijvoorbeeld naar schatting ongeveer 300 miljoen gulden.
De opbrengst van de slavenhandel was in die tijd maar ongeveer 600.000 gulden per jaar.
In de tien jaar daarvoor was de opbrengst hoger, maar ook niet meer dan 1 tot 1,4 miljoen gulden per jaar.
Maar de slavenhandel was maar een deel van het hele Atlantische handelssysteem.
Als we willen weten hoeveel dat in zijn geheel heeft opgebracht, moeten we ook nog kijken naar de andere onderdelen.
De echte opbrengst is tot op de dag van vandaag onbekend
Wat leverde bijvoorbeeld het werk van de slaven op de plantages op?
En hoeveel is er verdiend aan het verkopen van exotische producten in Europa?
Dat moeten we nog verder onderzoeken.
Bron : diverse online bronnen
Denkt u dat Nederland ons ooit de miljarden gaat geven?
Wilt u reageren op de vraag?
Lees verder in de gratis app!