PARAMARIBO, 7 maart 2024 – Volgens velen is pom de topper van de Surinaamse keuken, maar wat velen niet weten is dat het van origine grotendeels Portugees Joods is.
Binnen de Surinaamse gemeenschap wordt pom vaak aangeduid als een typisch gerecht van Creoolse oorsprong, maar feitelijk is het dus Joods.
Pom deelt de naam met het Joodse gerecht Pomme de Terre
Het werd geïntroduceerd door de Portugees-Joodse plantage / slaven-eigenaren als de Portugese aardappel ovenschotel pomme de terre.
Omdat de aardappel niet goed in Suriname groeide en geïmporteerd moest worden, werd deze al snel vervangen door de wortel van de tayerplant en mondde dit later uit in onze typische pom.
Het gerecht dat veelal op een Surinaams puntje met peper en zuur gegeten wordt, bestaat uit de subtropische knol pomtajer.
Een Surinaams wit broodje met pom... typisch en heerlijk!
Deze knol (of wortel) heeft veel weg heeft van de meer bekende (zoete) aardappel. Volgens conservatrice en onderzoeker Karin Vaneker zou pom van oorsprong Joods zijn.
Joodse oorsprong
Al in het midden van de zestiende eeuw vestigden zich Joden in Suriname.
Die Joodse Surinamers vormen een van de oudste nog bestaande gemeenschappen in de Amerika's.
In Europa waren de Joden al aardappeleters toen de rest van Europeanen de aardappel nog als minderwaardig voedsel beschouwden.
Karin Vaneker
conservatrice
De Joden stopten de aardappel overal in. Dat had te maken met hun strenge spijswetten; planten zijn nergens verboden en de aardappel kent vele toepassingen.
De Joden mochten hun eigen eten niet aanraken
Op sjabat mochten ze bijvoorbeeld niets aanraken. Moeder zette op vrijdagmiddag sjalet, ofwel cholent, (kip met aardappel) in de oven. Na een nacht garen werd het dan op zaterdagmiddag opgediend door een niet-Joods hulpje (of Afrikaanse slaaf – redactie).
Ovens waren in de 16e en 17e eeuw bij de Afrikanen en Amerikanen niet in gebruik. Die bereidden hun maaltijden bijna altijd op open vuur.
Daarnaast is het gebruik van citrussap – zoals bij pom is voorgeschreven – een typisch Joods ingrediënt. Zij (de Joden – redactie) smeren de kip in met citrussap, om het vlees zachter te maken. In de pom gebeurt dat ook.
De basis van Surinaamse pom is gelegd door de Joden hier
De pomtajer kwam uiteindelijk in het recept terecht, doordat aardappels van nature niet groeien in warme subtropische gebieden.
Maar deze subtropische knol heeft wel iets weg van de aardappel en was dus een zeer goede vervanger in Suriname.
Culturele invloed
Op grond van de basisingrediënten, bereidingstechnieken en gedeelde culturele invloeden is mijn overtuiging dat pom een van oorsprong Joods gerecht is.
Karin Vaneker
conservatrice
Pom kent nu, honderden jaren na de Joods introductie, vele variaties – ook in Suriname.
Elke bevolkingsgroep in Suriname, met al die verschillende culinaire achtergronden, geeft haar eigen smaak eraan.
De Surinaamse pom is daarbij heel erg herkenbaar. De pomtajer wordt weliswaar door 400 miljoen mensen in tropische gebieden gegeten, maar dan gaat het echter voornamelijk om de stengel en het blad.
Alleen in Suriname verwerken ze de ondergronds groeiende knol in het gerecht.
Vele keukens hebben wel een topper die iedereen kent, waarvan het recept van grootmoeder op moeder op dochter overgaat.
In 2007 hield Nederland een hele tentoonstelling over pom
Waar vele verhalen en smaakherinneringen omheen hangen en dat op geen feest mag ontbreken.
Pom is dat voor de Surinaamse keuken. In 2007 is er in Nederland zelfs een hele tentoonstelling aan gewijd (waar Karin Vaneke de conservatrice van was – redactie), in Amsterdam-Zuidoost natuurlijk.
Iemand heeft ooit bedacht dat je tijdens het bereiden een forse spijker in het gerecht moet steken. Het ijzer van de spijker neutraliseert het oxaalzuur.
In echte Surinaamse pom steek je eerst een verse spijker
Dat is trouwens een mythe, maar vele Surinamers doen het nog steeds. Het maken van pom is ook de ultieme test van de huisvrouw. Iedereen komt dan proeven. Dan sta je als meisje met zweet voor de oven. Maar als je dat goed kunt maken dan ben je geslaagd
Witte kookboeken
Pom komt in de eerste Surinaamse kookboeken nog niet voor. Dat komt omdat dat koloniale kookboeken waren geschreven door witte vrouwen.
Pas in de eerste encyclopedie van Suriname (1914) staat pom als apart onderwerp.
Karin Vaneker
conservatrice
Wat ik zo grappig vind is dat dit aardappelgerecht nu, na ruim 400 jaar, weer terug komt naar Europa, via de Joden en later de Surinaamse keuken.
De witte zakenmannen uit Nederland eten nu onze pom
Het staat in steeds meer kookboeken opgenomen en twee topkoks hebben het in hun exclusieve restaurant zelfs op het menu gezet. En kijk hier in zuidoost eens (waar de tentoonstelling werd gehouden – redactie) om je heen.
Al die bankemployés in hun grijze en blauwe pakken komen in hun pauze een broodje pom eten!
Bron : Trouw / Waterkant (2007)
Kende u deze geschiedenis van "onze" pom?
Wilt u reageren op de vraag?
Lees verder in de gratis app!