PARAMARIBO, 11 juli 2024 – In 1902 brak er een opstand uit onder contractarbeiders bij een suikerfabriek in Suriname. Romanschrijfster Cynthia McLeod beschreef jaren geleden de gebeurtenissen.
De Nederlandse Handelmaatschappij kocht rond 1880 zes verlaten plantages aan de Commewijnerivier, dit naar aanleiding van de afschaffing van de slavernij.
Een Schotse directeur speelde de hoofdrol in de geschiedenis
Op de plantage Mariënburg werd een suikerfabriek geïnstalleerd, terwijl de overige plantages gebruikt werden voor suikerrietvelden. James Mavor, een ervaren Schot, werd directeur en woonde met zijn gezin in het grootste huis op het terrein.
Het veldwerk werd uitgevoerd door contractarbeiders uit voormalig Brits-Indië en Java, die tussen 1873 en 1917 naar Suriname kwamen.
Rond 1902 was Mariënburg, na Paramaribo, de belangrijkste plaats in Suriname en produceerde suiker voor de wereldmarkt.
De rechten van de arbeiders waren beperkt, en op gezette werd hun loon verlaagd als dit nodig was om de fabriek niet ten onder te laten gaan aan verliezen.
In de eerste helft van 1902 werd het loon van de arbeiders vanwege de verslechterende economische situatie weer verlaagd.
De suikerprijs daalde flink en dus moesten de lonen omlaag
Op 29 juli kwam er vanuit Amsterdam een telegram met de mededeling dat de suikerprijs op de internatiole markt flink was gedaald en het loon omlaag moest, omdat de fabriek anders nog grotere verliezen zou gaan leiden.
De veldarbeiders weigerden nog langer te werken voor het verlaagde loon en bedreigden de opzichter die ter plekke was. Wat ook meespeelde was dat er geruchten waren dat de Engelsman (de directeur uit Schotland – redactie) een affaire zou hebben gehad met één van de vrouwen van de contractarbeiders.
James Mavor, de Schotse directeur, reed vervolgens te paard naar de velden om overleg te plegen met de arbeiders, maar zij weigerden het gesprek en bedreigden hem direct.
Hij vluchtte naar de fabriek, gevolgd door de woedende menigte. Binnen vluchtte het personeel naar de bovenverdieping van het hoge gebouw.
Toen Mavor naar buiten ging in een poging om de situatie te kalmeren, werd hij aangevallen en doodgeslagen met stokken.
De menigte gooide vervolgens stenen en flessen naar de stafhuizen rondom de fabriek. De politie in het nabijgelegen Frederiksdorp stuurde hierop een bericht naar Paramaribo over de opstand en moord.
Nog dezelfde avond arriveerden hoogwaardigheidsbekleders, 125 militairen en 35 politiemannen in Mariënburg. Ze arresteerden meer dan honderd mannen, waaronder veel van de arbeiders.
De moord op de directeur leidde zelf weer tot meer doden
De volgende ochtend werd de overgebleven menigte werknemers toch gedwongen weer aan het werk te gaan. Toen zij bleven weigerden en de vrijlating van de arrestanten eisten, openden de militairen het vuur, met achttien doden en meer dan veertig gewonden als gevolg.
De lijken werden niet aan de families gegeven, maar in een massagraf gegooid en bedekt met ongebluste kalk (om ziekteverspreiding tegen te gaan in de tropische hitte – redactie).
De volgende directeuren kwamen een voor een om bij mysterieuze ongelukken, wat gezien werd als een vloek voor wat er was gebeurd.
In 1973 werd het bedrijf, met een grote schuld van ruim 6 miljoen gulden, voor slechts één gulden overgenomen door de staat Suriname.
Mariënburg werd verwaarloosd en staat nu op instorten
Mariënburg ging in de jaren tachtig ten onder, omdat de nieuwe eigenaar er nooit naar heeft omgekeken en geen tijd had gestoken in onderhoud.
Tekst : Maand van de geschiedenis (nl) / Liesbeth Kartowikromo (Suriname Nieuws) / artist impression : Langeman Produkties
Kende u het verhaal van Mariënburg?
Wilt u reageren op de vraag?
Lees verder in de gratis app!